MPOX (wcześniej znany jako małpia ospa) to choroba zakaźna, która do 2022 roku występowała głównie w regionach Afryki Zachodniej i Środkowej. Rozprzestrzenia się poprzez kontakt skóra do skóry, często w trakcie kontaktów seksualnych, i może powodować gorączkę, bóle głowy, nudności oraz charakterystyczne zmiany skórne, które mogą pozostawić blizny.

Latem 2022 roku doszło do dużej epidemii MPOX, gdy wariant klad II rozprzestrzenił się globalnie, głównie w sieciach seksualnych gejów, osób biseksualnych i mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami (z ang. GBMSM), także w Wielkiej Brytanii. Od tego czasu, dzięki dużemu wysiłkowi społeczności i ukierunkowanemu programowi szczepień, udało się znacząco zmniejszyć wskaźnik transmisji MPOX w Wielkiej Brytanii, więc obecnie u niewielu osób stwierdza się tę infekcję.

Nowszy wariant MPOX, znany jako Clade 1b, trafił do wiadomości w 2024 roku, kiedy przypadki zostały wykryte poza obszarami, w których MPOX występuje endemicznie. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) ogłosiła stan zagrożenia zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym (PHEIC) w związku ze wzrostem liczby przypadków Clade 1b w Afryce Środkowej, po czym kilka przypadków zostało wykrytych na całym świecie. Prawie wszystkie z nich były wówczas powiązane z niedawnymi podróżami do Afryki Środkowej. 

Jednak od października 2025 roku niewielka liczba przypadków Clade 1b została wykryta w kontynentalnej Europie, Ameryce Północnej i Azji u osób, które nie mają historii podróży do Afryki Środkowej. Oznacza to, że istnieje duże prawdopodobieństwo, iż transmisja społeczna wariantu Clade 1b zachodzi poza obszarami, w których MPOX występuje endemicznie. 

Ten nowszy wariant znany jest jako Clade 1b i - podobnie jak Clade II, czyli wersja MPOX, która po raz pierwszy trafiła do wiadomości w 2022 roku – wydaje się przenosić poprzez bliski kontakt, w tym podczas kontaktów seksualnych. Jednak dostępne dowody sugerują, że może on nie tylko przenosić się łatwiej, ale także powodować cięższy przebieg choroby w porównaniu z infekcjami Clade II. 

W momencie pisania tego tekstu w Wielkiej Brytanii wykryto szesnaście przypadków Clade 1b. Wszystkie, z wyjątkiem jednego, dotyczą osób, które niedawno podróżowały do Afryki Środkowej lub są domowymi kontaktami osób, które to zrobiły. 

Jednak biorąc pod uwagę dowody na to, że transmisja społeczna może występować w krajach o dobrze rozwiniętych połączeniach z Wielką Brytanią, w niedalekiej przyszłości możemy zaobserwować więcej przypadków MPOX Clade 1b u osób, które nie mają historii podróży do Afryki Środkowej. 

Klad II – dominujący wariant przenoszony w 2022 roku – dotyczył głównie gejów, osób biseksualnych oraz innych mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami (z ang. GBMSM). Badania sugerują, że w Demokratycznej Republice Konga wybuch klad 1b znacząco wpływa także na pracowników seksualnych i dzieci.

Ponieważ klad 1b i klad II są genetycznie podobne, uważa się, że szczepionka przeciwko MPOX zapewnia wysoki stopień ochrony przed ciężkim przebiegiem choroby lub hospitalizacją, niezależnie od wariantu. Oznacza to, że jeśli otrzymałeś jedną lub dwie dawki od lata 2022 roku, jesteś prawdopodobnie skutecznie chroniony przed klad 1b.

Ukierunkowany program szczepień w Wielkiej Brytanii sprawia, że wiele osób zagrożonych infekcją MPOX jest dobrze chronionych przed chorobą i hospitalizacją. Z tego powodu, w momencie pisania tego tekstu, jeśli jesteś GBMSM w Wielkiej Brytanii i otrzymałeś dwie dawki szczepionki MPOX, prawdopodobieństwo, że zostaniesz dotknięty klad 1b, jest niskie.

Jeśli niedawno podróżowałeś z Demokratycznej Republiki Konga lub sąsiednich krajów ORAZ uprawiałeś tam seks lub miałeś bliski kontakt z osobą wykazującą objawy MPOX – w tym przebywanie w tym samym gospodarstwie domowym – możesz być bardziej narażony na zakażenie MPOX klad 1b. Dotyczy to również osób mających bliski kontakt z kimś, kto spełnia te kryteria.

Możesz być również bardziej narażony na zakażenie wariantem MPOX Clade 1b, jeśli niedawno podróżowałeś za granicę i brałeś udział w seksie grupowym, odwiedzałeś klub lub saunę dla osób uprawiających seks albo uczestniczyłeś w imprezie seksualnej lub chilloucie. 

W tych przypadkach powinieneś monitorować objawy MPOX (wysypka skórna lub zmiany wypełnione ropą, gorączka, bóle głowy, mięśni, pleców, niska energia, powiększone węzły chłonne) i skontaktować się z NHS 111 po dalsze wskazówki. Podczas rozmowy poinformuj o swojej historii podróży, stanie immunologicznym oraz czy otrzymałeś 0, 1 lub 2 dawki szczepionki MPOX. Należy również maksymalnie ograniczyć kontakty z innymi, izolować się oraz unikać dzielenia się ręcznikami, pościelą i ubraniami z domownikami.

Badania wykazały, że osoby zaszczepione, które miały kontakt z MPOX i doszło do zakażenia, doświadczały znacznie łagodniejszych objawów.  

Oznacza to, że jeśli kwalifikujesz się do szczepienia, wciąż warto udać się na pierwszą lub drugą dawkę, jeśli jeszcze tego nie zrobiłeś. Najlepszym sposobem jest zapytanie o szczepienie podczas kolejnej rutynowej wizyty w klinice zdrowia seksualnego. W Wielkiej Brytanii dostępnych jest jeszcze wiele dawek szczepionki, a kolejne są w drodze.

W miarę rozwoju sytuacji musimy być świadomi objawów MPOX i korzystać ze sprawdzonych źródeł, aby dostosować nasze działania jako jednostki i społeczności, jeśli pojawią się nowe zalecenia.

Jak dotąd nie odnotowano w Wielkiej Brytanii utrzymującej się transmisji społecznej wariantu Clade 1b. Oznacza to, że w momencie pisania tego tekstu, jeśli zachorujesz na MPOX w Wielkiej Brytanii, znacznie bardziej prawdopodobne jest, że będzie to wariant Clade II. 

Jednak wraz z występowaniem transmisji społecznej wariantu Clade 1b poza Afryką Środkową - w niektórych miejscach będących ważnymi węzłami globalnych podróży - istnieje ryzyko, że w Wielkiej Brytanii zacznie pojawiać się więcej przypadków Clade 1b, zwłaszcza w sieciach seksualnych mężczyzn uprawiających seks z mężczyznami. 

Możemy obserwować objawy MPOX na własnym ciele i wstrzymać się od seksu, dopóki nie skonsultujemy się z lekarzem.

Możemy zwracać uwagę na objawy MPOX na ciałach innych osób i uprzejmie zapytać, czy są one nowe, czy wcześniej je zauważyły. Należy to robić delikatnie, pamiętając, że wielu z nas ma istniejące problemy skórne, znamiona lub pryszcze, przez co czujemy się niekomfortowo.

Pamiętaj, że objawy klad 1b i klad II MPOX są bardzo podobne, a bez specjalistycznego testu nie będziemy wiedzieć, na jaki wariant mogliśmy być narażeni.

Nasza reakcja na zagrożenie zdrowia publicznego ogłoszone przez WHO, oraz niedawne doniesienia o możliwej lokalnej transmisji w krajach, w których MPOX nie występuje endemicznie, wpłynie na to, jak klad 1b będzie się rozprzestrzeniać na całym świecie oraz na to, w jakim stopniu wpłynie na nas. Oznacza to, że systemy opieki zdrowotnej w Wielkiej Brytanii i Europie muszą być czujne na możliwość "przypadków importowanych", gdzie osoby podróżujące z zagranicy mogą nie zdawać sobie sprawy z narażenia na MPOX, a potem mogą zarażać innych.  

Co więcej, uwaga skupia się - i powinna się skupiać - na dotkniętych regionach Afryki Środkowej. Wiele krajów, w których MPOX występuje endemicznie, cierpi z powodu ogromnych nierówności w opiece zdrowotnej, w tym chronicznego niedoboru szczepionek - również szczepionki przeciw MPOX. Skuteczna odpowiedź na zagrożenie ze strony wariantu Clade 1b musi rozpocząć się od próby wyeliminowania endemicznego MPOX z tego regionu, co będzie wymagało zwiększenia skali testowania, leczenia i działań związanych z dystrybucją szczepionek, a także zajęcia się przyczynami szerszych nierówności w systemie opieki zdrowotnej.